Газарзүй

Монгол Улсын газар зүйн хүйс-төв цэг нь тус аймгийн Бүрд сумын Онгон хэмээх уулын өвөрт байдаг. Нутгийн хойд хэсэгт хангайн нурууны салбар уулс, төв хэсгээр нь хөндийн тал, өмнө хэсгээр нь Алтай нурууны салбар уулс, элсэрхэг тал хээрийн нутагтай.

Тус аймгийн нутаг газар зүйн 3 бүсийг хамрах тул байгалийн үлэмж баялагтай. Хангайн нурууны Хятруун, Битүүт, Монгол Алтайн нурууны Багабогд, Мянган ямаат зэрэг далайн түвшнээс дээш 2000-3590 м өндөрт өргөгдсөн сүрлэг уул, нурууд оршдог. Мөн 24 метрийн өндрөөс буух Орхон голын "Улаан цутгалан", далайн түвшнээс дээш 2500 метрийн өндөрт орших байгалийн өвөрмөц тогтоц бүхий үзэсгэлэнт Хүйсийн найман нуур болон "Тамчийн ёл хад" зэрэг сонин сайхнаараа гайхагдсан газар тус аймагт олон байдаг. Арвайхээр, Шагж, Долоодой, Хонгор, Гучингийн тал болон Орхоны хөндий зэрэг тэгш уудам талууд бий.

Өвөрхангай аймгийн хойд хэсэг нь Хангайн нурууны өвөрийн уулархаг, өмнөд хэсэг нь тал хөндий бөгөөд Багабогд, Арцбогд уулууд оршдог. Нутгийн төв ба зүүн хойд хэсгээр эртний төрмөлийн эриний элсэн чулуу, занар, баруун урд хэсгээр нь дээд цэрдийн галавын хурдас их тархжээ. Нүүрс (Баянтээг), болон барилгын материалын баялаг бий.

Өвөрхангай аймгийн нутгаар Орхон, Онги, Таац, Ар агуй зэрэг том голууд урсах бөгөөд Улаан цутгалан, Найман нуур, Таацын Цагаан нуур зэрэг нууруудтай. Хужиртын, Могойт, Хятруун, Хүрэмтийн, Таац, Мөстийн, Хүрэн хад, Хорхой түрүү, Тахийн гэхчлэн рашаан ус олон бий.

Геологи, хайгуулын судалгааны материалаас үзэхэд тус аймгийн нутагт сул шороон алтны 4 орд, 10 илрэл, ховор металлын 9, өнгөт болон холимог металлын 4, төмрийн 2, эрдэс будгийн 4, барилгын материалын 12, давсны 1 орд илрээд байна.

Амьтан, ургамал

Аймгийн нутгийн хойд хэсэгт уулын хар шороон хөрс, зүүн хэсгээр нь хээрийн хүрэн хөрс, өмнө захаар нь говийн саарал хөрс, элсэнцэр хөрс тархжээ. Нутгийн хойд хэсэгт хангайн их хөвч, тайга, зүүн хэсгээр хээрийн бүсийн, өмнө хэсгээр говийн ургамал тархжээ. Энэ аймгийн нутагт ой, тайгаас эхлээд говийн ховор амьтад амьдарна.

Хангайд буга, бор гөрөөс, тал хээрт үнэг, чоно, хярс, мануул, говьд аргаль, янгир, цагаан зээр, хар сүүлт, хойлог зэрэг ан амьтан элбэгтэй бөгөөд дэлхийн улаан номонд бичигдсэн дархан цаазат хулан, ирвэс ч байдаг.

Аж үйлдвэр

Одоо Уянга сумын Баруун сөдтэйн алтны ордод ашиглалт, нарийвчилсан хайгуул, Бат-Өлзий сумын Зүүн Сөдтэй, Тарагт сумын Хуурай сайр, Баян-Өндөр сумын Хөшөөт, Зүүнбаян-Улаан сумын Шивээт зэрэг газруудад алтны эрэл, үнэлгээний хайгуулын ажил хийгдэн зарим нь үйл ажиллагаагаа эхлээд байна. Хужирт сум, Зүүнбаян-Улаан сум, Богд сум, Өлзийт сум, Төгрөг сум, Баруунбаян-Улаан сумын нутагт вольфрам, молибден зэрэг ховор металлын, Сант сум, Гучин-Ус сум, Баянгол сумдын нутагт зэсийн, Төгрөг, Богд сумын нутагт төмрийн, Богд, Баруунбаян-Улаан, Уянга, Хархорин, Тарагт, Есөнзүйл сумдын нутагт гоёл чимэглэлийн чулууны, Богд, Баруунбаян-Улаан суманд хүрэн нүүрсний орд, илрэл байдаг. Мөн Богд, Хархорин суманд битум, Богд, Төгрөг суманд эрдэс будгийн түүхий эдийн илрэл байгаа бөгөөд барилгын бүх төрлийн түүхий эд нэлээд суманд тархсан нь судлагдсан байна.

Өвөрхангай аймаг манай орны хамгийн олон малтай аймаг юм. Нутгийн хойд хэсэгг газар тариалан хөгжүүлжээ. Барилгын материалын, хүнсний үйлдвэрүүд бий. Тус аймаг эрчим хүч, зам тээвэр, харилцаа холбоо зэрэг дэд бүтэц харьцангуй илүү хөгжсөн бөгөөд Арвайхээр-Улаанбаатар, Хархорин-Улаанбаатар хотын хооронд цардмал зам тавигдсан. Аймгийн холбооны газар Норвеги улсын тоног төхөөрөмж болох тоон дамжуулах радио релейний шугамтай бөгөөд Герман улсын тоног төхөөрөмжөөр 1700 номер бүхий тоон дамжуулах автомат телефон станц тавьж, өргөтгөл хийжээ. Тус аймгийн 16 сум төвийн эрчим хүчний нэгдсэн сүлжээнд холбогдсон.

Өвөрхангай аймагт улсын үйлдвэрийн газар 3, төрийн өмчит үйлдвэрийн газар 4, хувьцаат компани 18, хязгаарлагдмал хариуцлагатай компани 130, нөхөрлөл 46, хоршоо 40, хувиараа эрхлэх аж ахуй 62 ажиллаж байна. Аж үйлдвэрийн чиглэлийн аж ахуйн нэгжүүд жилд дунджаар 6500,0-7932,1 сая. төгрөгийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж, 7905,0 орчим сая төгрөгийн борлуулалт хийж байна. Статистикийн мэдээлэлд хамрагдсан аж ахуйн нэгжүүд 377,1 сая.төгрөгийн барилга угсралт, их засварын ажил гүйцэтгэж, 33,6 орчим мянган тн ачаа, 82,0 мянган хүн тээвэрлэж, худалдааны чиглэлийн аж ахуйн нэгжүүд 589,3 гаруй сая төгрөгийн бараа борлуулалт хийж байна.

Тус аймагт жилдээ 36,0 мян. тн гурил үйлдвэрлэх хүчин чадалтай Хархорины гурил тэжээлийн үйлдвэр, 150 мянган тн нүүрс гаргах чадалтай Баянтээгийн нүүрсний уурхай ажилладаг. Мал аж ахуйгаас гарах бүтээгдэхүүнийг дунджаар тооцоход хонины ноос 1164,9 тн, тэмээний ноос 82,4 тн, ноолуур 255,7 тн, бодын хөөвөр 77,7 тн, бодын хялгас 44,5 тн-ыг тус тус бэлтгэх ба ингэнээс 303,8 мян. литр, гүүнээс 5149,7 мян. литр, үнээнээс 9353,4 мян. литр, эм хониноос 1452,0 мян. литр, эм ямаанаас 2164,8 мян. литр сүүг саалийн хугацаанд ашиглах бололцоотой.

Боловсрол

Арвайхээр хотод ШУТИС-ийн Өвөрхангай аймаг дахь харьяа сургууль, Өвөрхангай аймаг дахь МСҮТ, ЕБ-ын 5 сургууль оюутан сурагчдад боловсролын үйлчилгээ явуулж байдаг.

Алдартнууд

Дайны баатруудын хөшөө самбар

Ерөнхий сайд Гэндэний хүрэл хөшөө

Самдангийн Сэнгээ - Өвөрхангай аймгийн Хужирт сумын харъяат Уран сийлбэрчин

Эрдэнэбатын Эрдэнэчулуун - тод манлай уяач

улсын Арслан Мээтэн Аюур - Өвөрхангай аймгийн Сант сумын харъяат ардын хувьсгалын арслан

улсын Начин Сосор - Өвөрхангай аймгийн Сант сумын харъяат ардын хувьсгалын начин

Төмөрийн Ариунаа - дуучин, гавъяат жүжигчин

Пэлжидийн Гэндэн - Ерөнхий сайд агсан

Уранчимэгийн Мөнх-Эрдэнэ - боксчин, гавъяат тамирчин

Мөнхбаатарын Бундмаа - жүдочин, гавъяат тамирчин

Доржготовын Цэрэнханд - жүдочин, гавъяат тамирчин

Мэгдийн Хойлогдорж - чөлөөт бөх, гавъяат тамирчин

Чимидбазарын Насантогтох - жүдогийн дасгалжуулагч, гавъяат дасгалжуулагч

Нацагийн Жанцанноров - төрийн шагналт хөгжмийн зохиолч

Чимидбазарын Дамдиншарав - чөлөөт бөх, гавъяат тамирчин

Төгс-Очирын Намнансүрэн - Ерөнхий сайд агсан, Сайн ноён хан

Долгорсүрэнгийн Дагвадорж - Мэргэжлийн сүмогийн ёкозүна

Пүрэвдоржийн Сэрдамба - боксчин, гавъяат тамирчин

Зэвэгийн Ойдов - чөлөөт бөх, дэлхийн хошой аварга, хөдөлмөрийн баатар

Доржпаламын Нармандах - жүдочин, гавъяат тамирчин

Лувсанцэрэнгийн Аюуш - улсын баатар

Баярхүүгийн Ичинхорлоо - Болор цомын хошой эзэн

Дэндэвийн Пүрэвдорж - хөдөлмөрийн баатар, Болор цомын анхны эзэн

Их монгол Шаравжамц - даншгийн арслан

Зэвсэгт хүчний жанжин штабын дарга /асан/ - Дэслгэч генерал Ч.Пүрэвпорж

БХИС-ын түүх угсаатны багш - Дэд хурандаа Ч.Лувсандорж

БХЯ-ны төрийн нарийн бичгийн дарга /асан/ - Дэслэгч генерал Ц.Тогоо

Улаанбаатар хотын барилга трестын бригадын дарга В.Хорлоо

Улсын аварга Д.Сумъяабазар - Монголын үндэсний бөхийн аварга Үндэсний хөрөнгө оруулалтын банк захирал Д.Сумъяабазар

ДЦ-ын ангийн захирагч - Хурандаа Ц.Гансүх

Цэрэндоржийн Дашдорж - Монгол Улсын Гавьят Багш, Математикч Эрдэмтэн

Ядамсүрэнгийн Батсуурь - Монгол Улсын Гавьят Хуульч, Хурандаа

Бөхчүүд

Өвөрхангай аймгаас дархан аварга 1, улсын аварга 1, улсын арслан 6, улсын заан 10, улсын харцага 2, улсын начин 42 төрөн гарчээ.

д.а Д.Цэрэнтогтох

у.ав Д.Сумъяабазар

у.а. О.Аюур

у.а Ц.Банди

у.а С.Самданжигмэд

у.а Г.Цоодол

у.а Б.Ганбаатар

у.а Д.Ганхуяг

у.з Ж.Дорж

у.з Ж.Ориг

у.з Г.Цоодол

у.з Чойжамц

у.з Ц.Санжаа

у.з Ё.Ишгэн

у.з Д.Долгорcүрэн

у.з Д.Эрдэнэбат

у.з З.Дүвчин

у.з Б.Сайнбаяр

у.х Ч.Даваадорж

у.х Т.Санчир

у.н Готов

у.н Сундуйцоодол

у.н Батмөнх

у.н Т.Самдан

у.н Д.Пүрэвсүрэн

у.н Сосорбарам

у.н Пансан

у.н М.Жамъянпүрэв

у.н И.Ганбаатар

у.н Дамдинбазар

у.н Ш.Батхуяг

у.н Д.Сэржбүдээ

у.н Цэрэнжав

у.н Мандах

у.н Р.Ганхуяг

у.н У.Сүхбаатар

у.н Б.Ганбат

у.н Түмэннаст

у.н Наранбаатар

у.н Батбаяр

у.н П.Ганхүү

у.н Б.Сангисүрэн

у.н Б.Сугаржаргал

Гавьяатууд

МУУГЗ С.Сэнгээ

МУГЖ Очирбат

МУГЖ Түвшинжаргал

МУГЖ Сумьяа

МУГЖ Т.Ариунаа

МУГЖ Т.Баясгалан

МУГЖ Галсантогтох

МУГЖ Галмандах

МУГЖ Баттөмөр

МУГЖ Одончимэг

МУГД Б.Олзот

МУГД Цэрэндагва

МУГД Дашжамц

МУГД З.Дүвчин

МУГТ Ц.Шоовдор

МУГТ Пүрэвсүрэн

МУГБ Ц.Дашдорж

Уяачид

МУТМУ-2 МУМУ-3 МУАУ-16

МУТМУ Э.Эрдэнэчулуун

МУТМУ Г.Батхүү

МУМУ Т.Энхбат

МУМУ Ц.Цэнд-Аюуш

МУМУ Б.Отгоннасан

МУАУ Б.Дэмбээ

МУАУ Т.Жигжидсүрэн

МУАУ Л.Батмөнх

МУАУ Т.Энхтайван

МУАУ Ч.Бямбасүрэн

МУАУ О.Гүжир

МУАУ Төмөрбаатар

МУАУ Инжгээ

МУАУ Лхүндэв